Składka zdrowotna a sprzedaż środków trwałych w 2025 r. przy kilku działalnościach — jedna metoda według MZ

Sprzedaż majątku firmowego nie musi już „windować” miesięcznych obciążeń — w 2025 r. transakcje sprzedaży środka trwałego i wartości niematerialnych co do zasady nie powiększają miesięcznej podstawy wymiaru składki. Decyzję, czy ująć wynik takich operacji w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej, podejmujesz na koniec roku, biorąc pod uwagę podstawę wyliczenia składki zdrowotnej, koszty uzyskania przychodów (w tym odpisy amortyzacyjne) oraz dane z ewidencji środków trwałych.

To ważne dla rozliczeń na skali podatkowej i na podatku liniowym. Włączenie (lub pominięcie) wyniku ze sprzedaży środków trwałych wpływa na roczną podstawę wymiaru składki oraz końcowe wyliczenie składki zdrowotnej. Zasady pozostają spójne z podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ale kierują się logiką „dla ZUS” (dochód „dla ubezpieczenia zdrowotnego”). Dzięki temu łatwiej zaplanować obciążenia w działalności gospodarczej i lepiej zarządzić gotówką — szczególnie gdy planujesz większe transakcje odpłatnego zbycia aktywów.

Od 2025 r. transakcje sprzedaży środków trwałych nie zwiększają miesięcznej podstawy wymiaru składki, a decyzję o ich ujęciu podejmuje się w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej. Oznacza to, że sprzedaży środka trwałego (lub odpłatnego zbycia środków trwałych) nie dolicza się co miesiąc do podstawy wymiaru składki zdrowotnej, ale można je uwzględnić przy obliczaniu rocznej podstawy wymiaru składki – razem z poniesionymi kosztami uzyskania przychodów i odpisami amortyzacyjnymi zaliczonymi wcześniej do kosztów. Zmiana porządkuje wyliczanie składki zdrowotnej i stabilizuje naliczanie składki zdrowotnej w działalności gospodarczej.

TL;DR i cel przepisów (miesięcznie vs rocznie – różnice)

Celem reformy (w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą) jest ograniczenie jednorazowych wahań składki zdrowotnej po sprzedaży majątku.

• Miesięcznie: brak wpływu sprzedaży środka trwałego na podstawę składki zdrowotnej.

• Rocznie: możesz zdecydować o uwzględnianiu przychodów i kosztów z takich transakcji przy ustalaniu podstawy wyliczenia składki zdrowotnej.

• Efekt: bardziej przewidywalne wyliczanie składki zdrowotnej i prostsze ustalanie podstawy wymiaru składki.

Kogo dotyczą zmiany (skala, liniowy, ryczałt – zakres)

Rozwiązanie dotyczy osób na skali podatkowej i na podatku liniowym; wybór roczny działa w obu tych reżimach równolegle do zasad podatku dochodowego (podatek dochodowy od osób fizycznych). W zryczałtowanym podatku dochodowym oraz w formie karty podatkowej logika jest odmienna – tu należy sprawdzić, czy i jak sprzedaż wpływa na składkę zdrowotną oraz jakie znaczenie ma brak klasycznych kosztów w ryczałcie.

Jak przygotować dane do decyzji (ewidencje, amortyzacja)

• Uporządkuj ewidencję środków trwałych (daty nabycia, wartość początkowa, metoda i tempo amortyzacji).

• Zbierz poniesione koszty uzyskania przychodów związane ze sprzedażą (w tym koszty towarzyszące zbyciu) i sprawdź, które odpisy amortyzacyjne zostały zaliczone do kosztów przed zbyciem.

• Wylicz dochód/stratę z transakcji (przychód – koszt) dla celów składki zdrowotnej, a następnie oceń, czy jego ujęcie poprawi, czy pogorszy wyliczenie podstawy składki zdrowotnej w rozliczeniu rocznym.

• Zaplanuj spójność z rozliczeniem w podatku dochodowym i księgową prezentacją – tak, aby podstawa wyliczenia składki zdrowotnej była poprawna i możliwa do udokumentowania.

W 2025 r. wybór, czy ująć przychody ze sprzedaży środków trwałych (oraz odpowiadające im koszty) w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej, obowiązuje jednolicie dla wszystkich Twoich form aktywności opodatkowanych PIT. Oznacza to, że tę samą metodę stosujesz równolegle w JDG i jako wspólnik spółki osobowej — bez „wybierania” pojedynczych transakcji. Efektem jest spójna podstawa składki zdrowotnej ustalana na koniec roku na podstawie łącznego wyniku.

Co oznacza „jedna metoda” w praktyce

• Zasięg: dotyczy wszystkich transakcji odpłatnego zbycia środków trwałych (oraz wartości niematerialnych) w danym roku, niezależnie od tego, w której formie działalności powstały.

• Ujęcie roczne: w rocznej podstawie wymiaru składki możesz uwzględnić osiągnięte przychody wraz z kosztami (w tym odpisy amortyzacyjne, które zostały zaliczone do kosztów) albo je pominąć — ale konsekwentnie dla całości.

• Dokumentacja: decyzję wykazujesz w dokumencie rozliczeniowym składanym w ZUS; podstawą są dane z ewidencji środków trwałych oraz ujęcie podatkowe w podatku dochodowym (PIT), tak aby podstawa wymiaru składki i rozliczenie z podatkiem dochodowym były spójne.

• Formy i prawo spółek: wybór metody nie zależy od technicznej formy prowadzenia spraw spółki w rozumieniu kodeks spółek handlowych — liczy się to, czy przychód/dochód jest rozliczany w PIT po stronie wspólnika.

Przykłady: JDG + spółka osobowa + kilka sprzedaży w roku

• Sprzedaż auta w JDG (zysk) + zbycie maszyny w spółce jawnej (strata) → wynik łączny w rocznym rozliczeniu składki; jedna decyzja o ujęciu lub pominięciu wpływa na obie pozycje.

• Jeśli w JDG uzyskałeś/uzyskałaś wysoki zysk z działalności gospodarczej, a w spółce — stratę, metoda powinna być oceniana łącznie, bo wpływa na wyliczenie składki zdrowotnej w skali całego roku.

Najczęstsze błędy i jak ich uniknąć

• „Cherry-picking”: selektywne ujmowanie jednych transakcji i pomijanie innych — wbrew zasadzie jednej metody.

• Rozjazd z PIT: niespójność między wynikiem na podatku dochodowym a danymi „dla potrzeb składki zdrowotnej”.

• Braki w ewidencji: niepełne dane w ewidencji środków trwałych i o poniesionych kosztach uzyskania przychodów (w tym amortyzacji) utrudniają prawidłowe ustalanie podstawy wymiaru składki.

Wybór metody ujmowania sprzedaży środka trwałego w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej powinien wynikać z chłodnej kalkulacji. Na podatku liniowym i na skali podatkowej decyduje porównanie wyniku na transakcjach ze środkami trwałymi (przychód − koszt, w tym odpisy amortyzacyjne) z tym, jak wpłynie to na podstawę wyliczenia składki zdrowotnej i ostateczne wyliczanie składki zdrowotnej. W przypadku ustalania dochodu (PIT osób fizycznych na zasadach ogólnych oraz liniowo) liczy się, czy ujęcie transakcji obniży, czy podniesie podstawę wymiaru składki dla potrzeb składki zdrowotnej.

Kiedy korzystniej „nie uwzględniać” (zysk na sprzedaży)

• Jeśli z transakcji odpłatnego zbycia masz istotny zysk (wysoka wartość sprzedaży środka trwałego, niskie poniesione koszty uzyskania przychodów), włączenie go do podstawy składki zdrowotnej może zwiększyć składkę zdrowotną.

• Gdy bieżący dochód z działalności gospodarczej i tak daje wysoką miesięczną podstawę wymiaru składki, dopisanie zysku ze sprzedaży środków trwałych zwykle pogarsza wynik w rocznym rozliczeniu składki.

• W przypadku przedsiębiorcy rozliczającego się liniowo (19%) — zysk „podbija” bazę dla naliczenia składki zdrowotnej, więc często lepiej pozostawić go poza roczną podstawą wymiaru składki.

Kiedy korzystniej „uwzględnić” (strata, wysoka niezamortyzowana wartość)

• Gdy sprzedaż generuje stratę (np. odpisy amortyzacyjne zostały zaliczone wcześniej, ale pozostała wysoka wartość niezamortyzowana, dodatkowo z poniesionymi kosztami uzyskania), ujęcie transakcji może obniżyć podstawę wymiaru składki zdrowotnej.

• Na skali podatkowej oraz podatku liniowym włączenie straty do rocznej podstawy wymiaru składki zmniejsza wyliczenie podstawy składki zdrowotnej, co bywa korzystne przy dużych jednorazowych zbyciach.

• Pamiętaj o kompletności kosztów: odpisy amortyzacyjne zaliczone i pozostałe koszty uzyskania przychodu muszą wynikać z ewidencji środków trwałych i dokumentów podatkowych.

Szybki test (PIT osób fizycznych):

• Zsumuj wynik ze sprzedażą środka trwałego: przychód z odpłatnego zbycia − (poniesione koszty uzyskania + niezamortyzowana wartość + odpisy amortyzacyjne).

• Oceń wpływ na podstawę wyliczenia składki zdrowotnej:

  • wynik > 0 → częściej NIE ujmuj w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej;

  • wynik < 0 → częściej UJMUJ (obniżasz bazę).

• Sprawdź spójność z PIT (podatkiem dochodowym) i planem podatkowym roku (prognoza dla działalności gospodarczej).

• Upewnij się, że odpisy amortyzacyjne i odpisy amortyzacyjne zaliczone są prawidłowo ujęte w ewidencji środków trwałych — to warunek poprawnego ustalania podstawy wymiaru składki.

W ryczałcie (zryczałtowanym podatku dochodowym) zasady różnią się od tych dla osób opodatkowujących dochody na skali lub liniowo. Brak klasycznych kosztów oznacza, że przy ocenie wpływu transakcji na składkę zdrowotną kluczowe jest, jak ustawodawca definiuje przychód oraz jak liczona jest miesięczna podstawa wymiaru składki w danym roku. Sprzedaż majątku nie tworzy kosztów, ale może wpływać na poziom przychodów „dla celów ZUS”, co pośrednio oddziałuje na wyliczenie składki zdrowotnej.

Najważniejsze różnice i konsekwencje:

• Ryczałt vs skala/liniowy: w ryczałcie bazujesz na przychodach z ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne; przy skali/liniowym liczy się dochód (przychód minus koszty uzyskania przychodów).

• Brak KUP w ryczałcie: nie rozliczasz poniesionych kosztów uzyskania przychodów, więc „zyski/straty” ze sprzedaży majątku nie działają jak przy zasadach ogólnych — wprost wpływa to na sposób ustalania podstawy wymiaru składki.

• Minimalna ochrona: niezależnie od formy opodatkowania działa minimalna składka zdrowotna; to mechanizm gwarantujący finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Karta podatkowa:
Jeśli rozliczasz się w formie karty podatkowej, składka zdrowotna liczona jest według odrębnych reguł (bez klasycznego dochodu i KUP). W praktyce mechanizm ten bywa zbliżony do „ryczałtowego” i obejmuje minimalne progi — dlatego przed rozliczeniem sprawdź, czy sprzedaż majątku wpływa na podstawę składki zdrowotnej, a także na status w dokumencie rozliczeniowym i obowiązki sprawozdawcze. Zweryfikuj, czy dana transakcja (np. sprzedaż środków trwałych używanych w firmie) podlega ujęciu w danym reżimie, bo definicje „przychodu dla potrzeb składki zdrowotnej” i „przychodu dla PIT” nie zawsze są tożsame.

Na co uważać przy ryczałcie i karcie:

• Definicje przychodu: sprawdź, czy w przypadku sprzedaży środków trwałych dana pozycja wchodzi do przychodów „składkowych”, czy tylko „podatkowych” (podatku dochodowego).

• Dokumenty i ewidencje: nawet przy ryczałcie prowadź porządną ewidencję środków trwałych i archiwizuj dowody odpłatnego zbycia — to ułatwia poprawne ustalanie podstawy wymiaru składki.

• Spójność z PIT: przy rozbieżnościach między „składkowym” a „podatkowym” podejściem do sprzedaży środka trwałego skonsultuj ujęcie w rocznym rozliczeniu składki oraz wpływ na podatek dochodowy.

• Terminowość: pamiętaj o ujęciu decyzji (ujęcie/nieujęcie transakcji) na etapie rozliczenia rocznego oraz o poprawnym wykazaniu w dokumencie rozliczeniowym.

Co zaliczamy do wartości niematerialnych: licencje, oprogramowanie, znaki towarowe, prawa autorskie, know-how. Dla celów składki zdrowotnej ich zbycie rozliczasz podobnie jak przy środkach trwałych, ale na podstawie danych z ewidencji WNiP (amortyzacja, opłaty licencyjne).

Zasada ogólna (roczne ujęcie): w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej możesz włączyć dochód/stratę z odpłatnego zbycia WNiP do rocznej podstawy wymiaru składki — razem z kosztami, w tym odpisami amortyzacyjnymi i kosztami uzyskania przychodu (np. niezamortyzowana część prawa). Decyzja jest jednolita dla całego roku, jak w przypadku sprzedaży środków trwałych.

Kiedy rozważyć ujęcie (korzystne):

• strata na sprzedaży WNiP (wysoka wartość niezamortyzowana) obniży wyliczenie podstawy składki zdrowotnej;

• łączny wynik na aktywach (WNiP + majątek rzeczowy) jest ujemny — uwzględnienie w podstawie wymiaru składki może obniżyć składkę zdrowotną.

Kiedy rozważyć pominięcie (niekorzystne):

• wysoki zysk na zbyciu prawa (analogicznie do sprzedaży środka trwałego) podwyższy podstawę składki zdrowotnej;

• brak udokumentowanych KUP (np. opłat licencyjnych), co sztucznie zawyży dochód „dla ZUS”.

Różnice vs majątek rzeczowy (dla porównania):

• WNiP nie mają „wartości sprzedaży środka trwałego”, ale przychód z transakcji liczymy tak samo jak przy sprzedaży środka trwałego: przychód − koszty (w tym odpisy amortyzacyjne zaliczone wcześniej).

• WNiP często kumulują koszty niematerialne (opłaty, wdrożenie), które muszą być ujęte w ewidencji środków trwałych/WNiP, aby trafić do ustalania podstawy wymiaru składki.

VI. Minimalna składka zdrowotna, terminy i procedura złożenia wyboru — krok po kroku

Zasada ogólna: nawet przy korzystnym wariancie ujęcia transakcji płacisz co najmniej minimalną składkę zdrowotną. Mechanizm roczny opiera się na rocznej podstawie wymiaru składki i rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej; część miesięczna opiera się na miesięcznej podstawie wymiaru składki. Celem jest stabilne finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w rozumieniu ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Terminy (w ujęciu praktycznym)

• Wybór metody ujmowania transakcji wykazujesz w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej (właściwy dokument rozliczeniowy w ZUS) po zakończeniu roku.

• Rozliczenie roczne porządkuje podstawę wymiaru składki, uwzględniając wynik na sprzedaży majątku, i wpływa końcowo na składkę zdrowotną.

• Korekty są możliwe po ustaleniu prawidłowej podstawy wyliczenia składki zdrowotnej (spójnej z podatkiem dochodowym).

Procedura — checklista do wdrożenia

1. Zbierz dane źródłowe

• zamknij rok w ewidencji środków trwałych i WNiP (daty, wartości, odpisy amortyzacyjne),

• zsumuj wynik na sprzedaży środków trwałych (przychód − poniesione koszty uzyskania przychodów),

• dodaj operacje zbycia środka trwałego i odpłatnego zbycia praw, aby mieć pełen obraz dla celów składki zdrowotnej.

2. Oblicz dwa warianty

• bez ujęcia transakcji w podstawie składki zdrowotnej (standard dla części miesięcznej),

• z ujęciem w rocznej podstawie wymiaru składki (dla wyliczenia rocznej składki zdrowotnej).
  Wynik porównuj w kontekście: podatku liniowego, skali podatkowej i ogólnej sytuacji w działalności gospodarczej.

3. Ustal właściwą metodę na rok

• decyzja dotyczy wszystkich form aktywności (jedna metoda),

• weryfikuj spójność z zasadami ogólnymi i ustalaniem dochodu w podatku dochodowym (osób fizycznych).

4. Przygotuj dokumentację kosztową

• potwierdź, które odpisy amortyzacyjne zostały zaliczone i jakie poniesione koszty uzyskania wpływają na wyliczanie składki zdrowotnej,

• dołącz brakujące dowody (umowy, faktury) — to podnosi jakość podstawy wyliczenia składki zdrowotnej i samego wyliczenia składki.

5. Wypełnij i złóż rozliczenie roczne

• wybór metody i przeliczenia ujmij w dokumencie rozliczeniowym,

• sprawdź, czy roczny wynik nie spada poniżej minimalnej składki zdrowotnej — w razie czego i tak zapłacisz co najmniej minimum,

• dopilnuj, by wartości dla ZUS były zgodne z tym, co wykazujesz w podatku dochodowym.

6. Po złożeniu: kontrola zgodności

• zweryfikuj, czy składka zdrowotna i ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorcy wynikają z tej samej podstawy wyliczenia składki zdrowotnej,

• przy rozbieżnościach przygotuj korektę rocznej składki zdrowotnej i aktualizację podstawy wyliczenia składki zdrowotnej.

• Miesięcznie: transakcje majątkowe nie zwiększają podstawy wymiaru składki.

• Rocznie: możesz ująć (lub pominąć) wynik ze sprzedaży środków trwałych i WNiP w rocznym rozliczeniu składki — decyzja dotyczy wszystkich form aktywności w roku.

• Gdy masz zysk: często korzystniej pominąć go „dla ZUS”, by nie podnosić naliczania składki zdrowotnej.

• Gdy masz stratę / wysoką wartość niezamortyzowaną: ujęcie obniża wyliczenie podstawy składki zdrowotnej.

• Minimalna składka zdrowotna: nawet po optymalizacji działa dolny próg (minimalna składka zdrowotna).

• Spójność: pilnuj poniesionych kosztów uzyskania przychodów, odpisów amortyzacyjnych zaliczonych do kosztów oraz zgodności z podatkiem dochodowym; wszystko wykazujesz w dokumencie rozliczeniowym.